10 vụ phá sản nổi tiếng trong lịch sử
1. Phá sản là gì?
Phá sản là gì? Theo Luật Phá sản 2024, định nghĩa và quy trình tuyên bố phá sản được quy định rõ ràng. Phá sản xảy ra khi doanh nghiệp, hợp tác xã hoặc cá nhân không còn khả năng thanh toán các khoản nợ và Tòa án nhân dân đưa ra quyết định tuyên bố phá sản. Nếu doanh nghiệp hoặc hợp tác xã không thể trả nợ trong vòng 3 tháng kể từ khi đến hạn họ sẽ bị xem xét phá sản.
Khi một cá nhân hoặc doanh nghiệp gặp tình trạng phá sản, họ có thể nộp đơn xin phá sản để nhận sự bảo vệ pháp lý và cơ hội tái cơ cấu nợ. Quy trình này có thể giúp giảm bớt hoặc giải quyết toàn bộ nợ nần nhưng cũng có thể dẫn đến việc thanh lý tài sản để trả nợ cho các chủ nợ.
Phá sản là một biện pháp pháp lý nhằm hỗ trợ cá nhân hoặc doanh nghiệp vượt qua tình trạng nợ nần quá mức và bắt đầu lại từ đầu. Tuy nhiên, quá trình này cũng có thể gây ra những tác động tiêu cực như ảnh hưởng đến tín dụng và khả năng vay mượn trong tương lai.
Hiện nay, hai loại phá sản phổ biến nhất là:
- Phá sản cá nhân: Cá nhân không thể trả nợ có thể nộp đơn xin phá sản theo chương 7 hoặc chương 13 của Luật Phá sản Hoa Kỳ (hoặc quy định tương tự ở các quốc gia khác). Chương 7 liên quan đến việc thanh lý tài sản để trả nợ trong khi chương 13 cho phép cá nhân tái cơ cấu và trả nợ theo kế hoạch được tòa án phê duyệt.
- Phá sản doanh nghiệp: Doanh nghiệp có thể xin phá sản theo chương 7 (thanh lý) hoặc chương 11 (tái cơ cấu) của Luật Phá sản Hoa Kỳ. Chương 7 liên quan đến việc bán tài sản doanh nghiệp để trả nợ trong khi chương 11 cho phép doanh nghiệp tiếp tục hoạt động và tái cơ cấu nợ.
2. 10 vụ phá sản nổi tiếng trong lịch sử
Dưới đây là danh sách 10 vụ phá sản nổi tiếng trong lịch sử, mỗi vụ đều có ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế và các ngành liên quan:
- Tập đoàn Lehman Brothers (2008)
- Ngân hàng Washington Mutual (2008)
- Công ty WorldCom (2002)
- Tập đoàn General Motors (2009)
- Tập đoàn CIT Group (2009)
- Tập đoàn PG&E (2019)
- Enron Corporation (2001)
- Conseco (2002)
- MF Global (2011)
- Energy Future Holdings (2014)
Tập đoàn Lehman Brothers (2008) phá sản với khoản nợ khổng lồ hơn 600 tỷ đô la
Tập đoàn Lehman Brothers, một trong những ngân hàng đầu tư lớn nhất nước Mỹ với lịch sử 158 năm và quy mô 25.000 nhân viên đã tuyên bố phá sản vào năm 2008 với khoản nợ khổng lồ vượt quá 600 tỷ USD. Sự sụp đổ của Lehman Brothers đã khởi đầu cho cuộc khủng hoảng tài chính tồi tệ nhất trong lịch sử Mỹ, kéo dài gần 10 năm và để lại những hậu quả nghiêm trọng như tín dụng đóng băng, thị trường chứng khoán lao dốc, hàng triệu người thất nghiệp và sự lo lắng toàn cầu về sự đứt gãy của hệ thống tài chính.
Theo ông Rick Meyers, giám đốc điều hành cấp cao của AB Bernstein ở Chicago, nguyên nhân chính của cuộc khủng hoảng năm 2008 bắt nguồn từ sự bùng nổ của thị trường bất động sản tại Mỹ. Chính sách cho vay lãi suất thấp do Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) áp dụng để thúc đẩy nền kinh tế đã cho phép khách hàng vay mua bất động sản mà không cần phải chứng minh khả năng thanh toán nợ. Điều này đã dẫn đến việc những khách hàng có lịch sử nợ xấu hoặc không có tài sản thế chấp cũng có thể mua nhà.
Sự bùng nổ này đã tạo ra một bong bóng bất động sản khổng lồ với giá nhà đạt đến mức bão hòa và lãi suất bắt đầu tăng lên. Khi đó, nhiều người vay nợ không còn khả năng thanh toán và phải trốn nợ do quy định cho vay lỏng lẻo của ngân hàng. Đến năm 2007, số lượng khách hàng bị tịch thu tài sản để siết nợ gia tăng mạnh mẽ, khiến các ngân hàng không kịp xoay sở và trở thành con nợ chính. Sự sụp đổ của Lehman Brothers là một bi kịch lớn, phản ánh sự tồi tệ của các khoản vay thế chấp rủi ro và dẫn đến một nền kinh tế chìm sâu trong khủng hoảng.
Ngân hàng Washington Mutual (2008) kéo theo 13 ngân hàng thương mại cùng phá sản
Ngân hàng Washington Mutual, ngân hàng cho vay dưới chuẩn lớn thứ hai tại Mỹ với lịch sử hoạt động kéo dài 119 năm sở hữu khối tài sản lên đến 307 tỷ đô la và 2.300 chi nhánh trải dài trên 15 bang, đồng thời là ngân hàng tiết kiệm lớn nhất tại Mỹ đã gặp phải một thảm họa tài chính nghiêm trọng.
Nguyên nhân chính dẫn đến sự sụp đổ của Washington Mutual là do thua lỗ nặng nề trong lĩnh vực cho vay cầm cố bất động sản và sự tháo chạy ồ ạt của khách hàng gửi tiết kiệm. Trong khoảng thời gian chỉ ba tháng, từ tháng 6 đến tháng 9 năm 2008, số tiền gửi của khách hàng đã giảm mạnh từ 188 tỷ USD xuống còn 135 tỷ USD tương ứng với mức giảm 53 tỷ USD.
Sự phá sản của Washington Mutual diễn ra trong bối cảnh giá cổ phiếu của ngân hàng sụt giảm tới 95% trong vòng một năm và xếp hạng tín nhiệm của ngân hàng bị giảm xuống mức thấp nghiêm trọng. Bên cạnh vụ phá sản của Washington Mutual, thêm 13 ngân hàng thương mại khác của Mỹ cũng rơi vào tình trạng tương tự, phản ánh mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng tài chính thời điểm đó.
Công ty WorldCom (2002) phá sản làm đảo điên thị trường chứng khoán
Vụ phá sản của Tập đoàn viễn thông WorldCom được xem là một trong những vụ lừa đảo tài chính gây sốc nhất trong lịch sử. Câu chuyện bắt đầu từ một thị trấn nhỏ tại Mỹ, khi Bernie Ebbers, một giáo viên thể dục, thành lập một công ty và biến nó thành đế chế viễn thông trị giá hàng trăm tỷ đô la trong suốt hơn một thập kỷ, dù thực chất đầy dối trá.
Vào thời kỳ đỉnh cao, WorldCom có vốn hóa lên tới gần 180 tỷ đô la và giá cổ phiếu đạt mức 60 đô la. Đầu năm 2000, công ty này sở hữu khoảng 88.000 nhân viên và doanh thu vượt quá 40 tỷ đô la, mang lại cho Bernie Ebbers tài sản cá nhân lên đến 1,4 tỷ đô la.
Tuy nhiên, sự thất bại của vụ sáp nhập với công ty đối thủ Sprint đã gây thiệt hại 129 tỷ đô la, nhưng Ebbers không ngừng thực hiện các thương vụ thâu tóm mù quáng. Áp lực gia tăng vào năm 2000 khi cổ phiếu của WorldCom sụt giảm mạnh do sự sụp đổ của bong bóng dot-com và khủng hoảng trong ngành viễn thông.
Đến tháng 4 năm 2002, Bernie Ebbers buộc phải rời khỏi vị trí CEO với khoản nợ cá nhân hơn 400 triệu đô la. Bi kịch thực sự diễn ra khi một kiểm toán viên nội bộ được giao kiểm tra sổ sách phát hiện ra sự gian lận kế toán quy mô lớn. Quy trình gian lận, kéo dài từ năm 1999 đến tháng 5 năm 2002, được phơi bày hoàn toàn.
Cổ đông của WorldCom là những nạn nhân chính, mất trắng tài sản chỉ trong chớp mắt. Bernie Ebbers bị kết án 25 năm tù giam vì các tội danh liên quan đến lừa đảo chứng khoán và gian lận kế toán.
>>> Xem thêm: Tầm quan trọng của Mainnet và Testnet với blockchain
Tập đoàn General Motors (2009) gây ra vụ phá sản lớn nhất lịch sử công nghiệp Mỹ
Ngày 1/6/2009, tập đoàn General Motors đã đệ đơn xin bảo hộ phá sản với tổng số nợ lên tới 173 tỷ USD. Đối với nền kinh tế Mỹ và ngành công nghiệp ô tô, General Motors không chỉ là biểu tượng của sức mạnh kinh tế mà còn là đại diện tiêu biểu của nền công nghiệp ô tô nước này.
Nguyên nhân chính dẫn đến sự sụp đổ của General Motors là chi phí sản xuất ô tô quá cao, trong khi độ bền của sản phẩm không đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng. Đây không chỉ là vấn đề của General Motors mà còn là thách thức chung đối với các nhà sản xuất ô tô Mỹ vào thời điểm đó.
Một phần của nguyên nhân là các doanh nghiệp ô tô đã cắt giảm quá nhiều chi phí liên quan đến trợ cấp xã hội, hưu trí, và chăm sóc y tế cho lực lượng lao động đang làm việc cũng như nghỉ hưu. Điều này không chỉ phản ánh một môi trường làm việc không nhân văn mà còn là di sản của sự dư thừa nhân lực và quản lý kém hiệu quả kéo dài trong nhiều năm.
Thất bại của General Motors là một minh chứng rõ ràng cho việc các doanh nghiệp không tuân thủ nguyên tắc hoạt động của thị trường và không kiểm soát được chi phí, dẫn đến sự suy sụp của một trong những tên tuổi lớn nhất trong ngành công nghiệp ô tô.
Tập đoàn CIT Group (2009) tạo nên vụ phá sản thứ 5 trong lịch sử nước Mỹ
Ngày 1/11/2009, tập đoàn CIT Group đã chính thức nộp đơn xin bảo hộ phá sản lên tòa án Mỹ, trở thành vụ phá sản thứ năm trong lịch sử kinh tế Hoa Kỳ.
Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhiều đế chế kinh tế và khiến CIT Group rơi vào tình trạng cạn vốn. Suy thoái kinh tế làm gia tăng số khoản nợ khó đòi của CIT Group, dẫn đến tình trạng tài chính ngày càng khó khăn.
Vào thời kỳ đỉnh cao, giá cổ phiếu của CIT Group đạt mức 60 USD/cổ phiếu, nhưng chỉ trước ngày phá sản không lâu, giá cổ phiếu đã giảm xuống còn 0,72 USD/cổ phiếu.
Vụ phá sản của CIT Group không gây bất ngờ lớn vì dấu hiệu khủng hoảng của doanh nghiệp này đã xuất hiện từ nhiều tháng trước. Mặc dù vụ phá sản không gây cú sốc lớn ngay lập tức cho nền kinh tế Mỹ, nó đã tạo thêm áp lực lên quá trình phục hồi kinh tế vốn đang rất mong manh.
Đồng thời, sự sụp đổ của CIT Group còn được coi là một thất bại của chính phủ Mỹ, khi họ đã đầu tư hơn 2,33 tỷ đô la vào doanh nghiệp này trong tháng 12/2008 thông qua chương trình giải cứu tài chính TARP (Chương trình Giải cứu Tài chính). Nhiều công ty tài chính khác, đặc biệt là những công ty phụ thuộc vào thị trường trái phiếu như Freddie Mac và Fannie Mae, cũng đã bị đẩy đến bờ vực sụp đổ hoặc hoàn toàn sụp đổ.
Tập đoàn PG&E (2019) phá sản kéo theo 1 thống đốc bang từ chức
Trong giai đoạn 2000 – 2001, bang California đã trải qua hàng loạt cuộc khủng hoảng mất điện do quy định giám sát thị trường năng lượng bị nới lỏng.
Khi công suất điện hạn chế và chi phí sản xuất cao, tập đoàn Pacific Gas and Electric (PG&E) đã buộc phải nộp đơn xin bảo hộ phá sản vào tháng 4 năm 2001. Thống đốc bang California lúc bấy giờ, ông Gray Davis, đã quyết định sử dụng ngân quỹ của bang để giải cứu PG&E, dẫn đến nhiều cuộc tranh cãi quyết liệt và cuối cùng buộc ông phải rời khỏi vị trí thống đốc.
Sau khi hoàn tất thủ tục phá sản, PG&E, từng là tập đoàn năng lượng với khối tài sản lên đến 36 tỷ USD, đã hoàn trả được 10,2 tỷ USD cho các chủ nợ vào năm 2004.
Enron Corporation (2001) phá sản sau 1 đêm khiến 20 nghìn người thất nghiệp
Sự sụp đổ của Enron Corporation đã gây chấn động lớn trong giới tài chính và ảnh hưởng đến hàng chục nghìn người. Ở đỉnh cao, cổ phiếu của Enron đạt 90,75 USD, nhưng trước khi phá sản, giá chỉ còn 0,26 USD.
Enron, thành lập năm 1985 từ sự hợp nhất giữa Houston Natural Gas Co. và InterNorth Inc., được điều hành bởi Kenneth Lay và Jeffrey Skilling. Sự phát triển của Enron Finance Corp. và việc áp dụng phương pháp kế toán giá thị trường (MTM) đã giúp công ty khai thác lợi thế trong thị trường năng lượng.
Tuy nhiên, việc áp dụng MTM để che giấu tổn thất tài chính và các khoản lãi ảo đã dẫn đến sự sụp đổ. Vào năm 2001, Enron bắt đầu gặp khó khăn, báo cáo lỗ quý đầu tiên và thu hút sự chú ý của SEC. Tháng 12/2001, Enron nộp đơn xin bảo hộ phá sản, dẫn đến thất nghiệp cho 20.000 nhân viên và nhiều lãnh đạo bị kết án vì gian lận.
Conseco (2002)
Vào ngày 18/12/2002, Tập đoàn bảo hiểm và tài chính Conseco nộp đơn xin bảo hộ phá sản, đánh dấu vụ sụp đổ lớn thứ ba trong năm 2002 của các tập đoàn tài chính lớn ở Mỹ.
Sự phá sản của Conseco, với khoản nợ lên đến 6,5 tỷ USD, đã được dự đoán từ trước do công ty gặp khó khăn trong việc thanh toán nợ và trái phiếu từ đầu năm 2002. Nguyên nhân chính là do việc mua lại Tree Financial, một công ty cho vay mua nhà lưu động, dẫn đến hàng loạt khoản vay khó thu hồi và tác động của nền kinh tế Mỹ trì trệ.
Giá cổ phiếu của Conseco giảm mạnh từ mức 58 USD trong giai đoạn 1988–1998 xuống chỉ còn 4 xu vào ngày 16/12/2002.
MF Global (2011) sụp đổ vì khủng hoảng nợ châu Âu
Vụ phá sản của tập đoàn Energy Future Holdings (EFH) bắt nguồn từ việc công ty, tiền thân là TXU, phải cơ cấu lại các khoản nợ của mình. Vào năm 2007, TPG, KKR và Goldman Sachs đã thực hiện một thương vụ mua lại EFH với nguồn tài chính vay lớn nhất trong lịch sử, khiến khoản nợ của công ty gia tăng đáng kể và dẫn đến phá sản với tổng số nợ lên tới 40 tỷ USD.
Thương vụ này là một ván cược táo bạo trong bối cảnh giá khí đốt tự nhiên giảm mạnh do sự phát triển của công nghệ khai thác mới. Đến nay, vụ phá sản của Energy Future Holdings vào năm 2014 vẫn được ghi nhận là một trong những vụ sụp đổ quy mô lớn và khó hiểu nhất trong lịch sử.
