Tài chính công là gì? Cập nhật thông tin cần biết từ A-Z
Nội dung
1. Tài chính công là gì?
2. Đặc điểm của tài chính công
Đặc điểm của tài chính công là những đặc thù phản ánh bản chất và vai trò quan trọng của nó trong hệ thống tài chính của một quốc gia. Dưới đây là một số điểm quan trọng:
Tính chủ thể
Tài chính công là lĩnh vực tài chính được quản lý và điều hành bởi nhà nước. Sự chủ thể của tài chính công nằm trong tay chính phủ hoặc các cơ quan, tổ chức được ủy quyền bởi chính phủ. Tính chủ thể này giúp tạo ra sự thống nhất và tập trung trong việc quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính công.
Tính hiệu quả
Trong tài chính công, hiệu quả không được đo bằng lợi nhuận như trong doanh nghiệp tư nhân. Thay vào đó, nó được đánh giá thông qua các chỉ số kinh tế – xã hội như GDP, tỷ lệ thất nghiệp, tỷ lệ nghèo đói, và mức độ phát triển hạ tầng. Mục tiêu của tài chính công là tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực để đáp ứng các nhu cầu và mục tiêu công cộng.
Nguồn hình thành thu nhập
Tài chính công thu được từ nhiều nguồn khác nhau trong xã hội. Điều này bao gồm thuế, lệ phí, thu nhập từ tài sản nhà nước, và khoản vay. Nguồn thu này được sử dụng để chi tiêu cho các dịch vụ công và chương trình quốc gia, đáp ứng các nhu cầu của cộng đồng.
Phạm vi hoạt động
Tài chính công không chỉ hạn chế trong một lĩnh vực mà nó tham gia vào nhiều khía cạnh của xã hội. Điều này bao gồm quản lý tài chính của nhà nước, cung cấp các dịch vụ công như y tế, giáo dục, giao thông, an ninh, và quốc phòng. Phạm vi hoạt động của tài chính công được điều chỉnh bởi chính sách và mục tiêu của chính phủ trong từng giai đoạn và điều kiện kinh tế – xã hội cụ thể.
3. Thành phần tài chính công là gì?
Tương tự như các quỹ tài chính khác, thành phần của tài chính công bao gồm các yếu tố sau:
Nguồn thu của tài chính công:
- Thu nhập từ Ngân sách Nhà nước (NSNN): Bao gồm thuế, lệ phí, và các dịch vụ công. Thu NSNN chiếm phần lớn trong tổng nguồn thu của tài chính công, với thuế là nguồn thu chủ yếu, đóng góp khoảng từ 70% đến 80% theo thống kê từ Bộ Tài chính.
- Lệ phí: Chi phí phải trả khi sử dụng các dịch vụ công như phí trước bạ, phí cầu đường, và phí cấp sổ đỏ.
- Các dịch vụ công: Thu từ việc cung cấp các dịch vụ công như bệnh viện công, trường học công, và trung tâm thể thao.
- Đi vay: Chính phủ có thể đi vay để bổ sung nguồn thu NSNN thông qua việc phát hành trái phiếu Chính phủ hoặc tín phiếu kho bạc cho người dân và các doanh nghiệp.
- Nguồn thu khác: Bao gồm tài trợ, đầu tư, và viện trợ ODA từ nước ngoài.
Chi tiêu của tài chính công:
- Duy trì bộ máy Nhà nước: Bao gồm các chi phí thường xuyên như trả lương cán bộ viên chức, mua sắm thiết bị văn phòng, và chi phí tổ chức sự kiện.
- Chi đầu tư phát triển: Bao gồm các khoản chi nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội như xây dựng đường xá, trường học, và bệnh viện.
- Trả các khoản nợ: Bao gồm trả các khoản nợ vay trong nước và ngoài nước.
- Chi đột xuất: Bao gồm các khoản dự phòng được trích lập để khắc phục các tình huống đột xuất như thiên tai và dịch bệnh.
4. Chức năng của tài chính công
Tài chính công có các chức năng chính sau:
- Thu và Quản lý Ngân sách: Một trong những chức năng quan trọng nhất của tài chính công là thu thuế và các nguồn thu khác, sau đó quản lý ngân sách để chi trả cho các hoạt động của chính phủ và các dự án công cộng. Việc này bao gồm lập kế hoạch ngân sách, điều chỉnh ngân sách theo nhu cầu, và giám sát việc sử dụng ngân sách.
- Phân phối Tài nguyên: Tài chính công giúp phân phối tài nguyên và nguồn lực trong xã hội bằng cách cung cấp các dịch vụ công như y tế, giáo dục, hạ tầng, và an ninh. Việc này giúp tạo ra một cơ sở hạ tầng và môi trường kinh doanh thuận lợi, thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội.
- Quản lý Nợ và Tài trợ: Tài chính công quản lý các khoản nợ và tài trợ, đảm bảo rằng các khoản vay được sử dụng một cách hiệu quả và bền vững. Điều này bao gồm quản lý nợ công và tìm kiếm nguồn tài trợ từ các tổ chức tài chính quốc tế và thị trường tài chính.
- Điều Tiết Kinh Tế: Bằng cách sử dụng các công cụ tài chính như chính sách thuế và chi tiêu, tài chính công có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế và tăng trưởng. Chính sách tài chính có thể được sử dụng để kiểm soát lạm phát, khuyến khích đầu tư và tiêu dùng, và ổn định thị trường tài chính.
- Tài trợ cho Sự Phát Triển và Cải Thiện Xã Hội: Tài chính công cung cấp tài trợ cho các dự án và chương trình nhằm phát triển kinh tế và cải thiện nhu cầu sống của người dân. Điều này bao gồm đầu tư vào hạ tầng, giáo dục, y tế, và các chương trình phúc lợi xã hội.
5. Các yếu tố tác động tới tài chính công của một quốc gia
Các yếu tố tác động tới tài chính công của một quốc gia bao gồm nhà nước và nền kinh tế hàng hóa tiền tệ:
Nhà nước
Nhà nước, trong bối cảnh của một quốc gia, là tổ chức chính trị và quản lý trách nhiệm cao nhất, có thẩm quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp trên lãnh thổ của quốc gia đó. Nhà nước thường bao gồm các cơ quan chính phủ và các tổ chức quyền lực khác như các tổ chức quốc hội, tổ chức hành pháp và tư pháp.
Các chức năng chính của nhà nước bao gồm lập pháp, thực thi luật pháp, bảo vệ an ninh quốc gia, quản lý kinh tế và xã hội, cung cấp các dịch vụ cơ bản cho dân cư, và thúc đẩy sự phát triển và tiến bộ của quốc gia.
Nhà nước đóng vai trò quyết định trong việc xây dựng và thực hiện các chính sách, bao gồm cả chính sách tài chính và ngân sách, để đáp ứng nhu cầu của cộng đồng và thúc đẩy phát triển bền vững. Đồng thời, nhà nước cũng có trách nhiệm quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính công để đảm bảo hoạt động của chính phủ được thực hiện một cách hiệu quả và minh bạch.
Nền kinh tế hàng hóa tiền tệ
Tài chính công phụ thuộc vào nền kinh tế hàng hóa tiền tệ để tạo ra và sử dụng tiền tệ trong ngân sách nhà nước. Quá trình tạo lập và sử dụng nguồn tài chính công thường đi kèm với sự trao đổi hàng hóa và dịch vụ thông qua tiền tệ. Sự ổn định của nền kinh tế hàng hóa tiền tệ có thể ảnh hưởng đến tài chính công bằng cách ảnh hưởng đến mức độ lạm phát, tỷ giá hối đoái và sự ổn định tài chính của quốc gia.
