Tài chính công là gì? Tìm hiểu vai trò của tài chính công

Tài chính cá nhân bao gồm thu nhập và chi tiêu, trong khi tài chính doanh nghiệp bao gồm lợi nhuận và chi phí. Vậy bạn có tò mò về khái niệm tài chính công là gì và “thu nhập” cùng “chi tiêu” trong tài chính công có ý nghĩa như thế nào không? Hãy cùng Giavang.com.vn tìm hiểu chi tiết về vấn đề này trong bài viết dưới đây nhé!

1. Tài chính công là gì?

Tài chính công là lĩnh vực nghiên cứu và quản lý về nguồn thu và nguồn chi của một quốc gia. Nó liên quan đến việc thu thập, quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính của nhà nước để đáp ứng nhu cầu và mục tiêu công cộng. Tài chính công bao gồm các khía cạnh như thuế, chi tiêu công, quản lý nợ công, và chính sách tài khóa nhằm duy trì ổn định kinh tế và cung cấp các dịch vụ cơ bản cho cộng đồng.

Mục tiêu của tài chính công thường bao gồm việc duy trì cân đối giữa thu và chi để tránh tình trạng thâm hụt ngân sách quá mức. Ngoài ra, tài chính công còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế, cải thiện chất lượng dịch vụ công, và giải quyết các vấn đề xã hội.

Để quản lý tài chính công hiệu quả, nhà nước thường phải xây dựng chính sách thuế, ngân sách, và chi tiêu công bền vững và có chiều sâu, phản ánh sự cân nhắc giữa các ưu tiên và nhu cầu của xã hội.

2. Thành phần tài chính công

Nguồn thu của tài chính công

Nguồn thu của tài chính công sẽ gồm có thu Ngân sách Nhà nước (NSNN), tín dụng nhà nước và các quỹ ngoài ngân sách. Trong đó, NSNN đóng vai trò quan trọng nhất trong việc đảm bảo nguồn thu. Khoản thu này được sử dụng để thực hiện các nhiệm vụ và chức năng của nhà nước, duy trì hoạt động của các cơ quan và cơ sở hạ tầng, cũng như cung cấp các dịch vụ và hỗ trợ cho cộng đồng.

Nguồn thu NSNN đến từ nhiều lĩnh vực kinh tế, bao gồm bốn thành phần chính sau:

• Thuế: Là nguồn thu chủ yếu và quan trọng nhất của NSNN. Thống kê từ Bộ Tài chính cho thấy thuế đóng góp hơn 70% đến hơn 80% tổng nguồn thu NSNN.
• Lệ phí: Bao gồm các chi phí phải trả khi sử dụng các dịch vụ và thủ tục hành chính công, như phí trước bạ, phí cầu đường, phí cấp sổ đỏ, và phí công chứng.
• Các dịch vụ công: Nguồn thu từ việc cung cấp các dịch vụ công như bệnh viện, trường học, trung tâm thể thao. Dân cư trả phí cho các dịch vụ này, ngoại trừ những trường hợp được miễn giảm theo quy định.
• Đi vay: Nhà nước có thể vay vốn để bổ sung NSNN, chủ yếu từ người dân và doanh nghiệp trong nước. Hình thức vay thường bao gồm phát hành Trái phiếu Chính phủ, Tín phiếu kho bạc, nhằm huy động vốn từ cộng đồng.
• Nguồn thu khác: NSNN cũng có thể được bổ sung từ tài trợ, đầu tư, hoặc viện trợ ODA từ nước ngoài.

Chi tiêu tài chính công

Như đã đề cập trước đó, nguồn tài chính công được sử dụng để duy trì hoạt động của hệ thống chính trị, chi trả cho việc thực hiện nhiệm vụ của nhà nước và một số khoản chi khác, cụ thể như sau:

• Duy trì bộ máy nhà nước: Đây là khoản chi định kỳ, tương tự như chi phí hoạt động của doanh nghiệp, bao gồm việc trả lương cho cán bộ viên chức của nhà nước, mua sắm văn phòng phẩm, thanh toán tiền điện, nước, cũng như các chi phí tổ chức sự kiện…
• Chi đầu tư phát triển: Mục này nhằm thực hiện chức năng của nhà nước, thúc đẩy và duy trì sự ổn định trong kinh tế xã hội. Các khoản chi có thể bao gồm chi phí xây dựng đường, trường học, bệnh viện…
• Thanh toán nợ: Một phần nhỏ của nguồn thu ngân sách nhà nước được dành để thanh toán các khoản nợ nội địa và quốc tế.
• Chi đột xuất: Tương tự như quỹ dự trữ của doanh nghiệp, một phần của nguồn thu ngân sách nhà nước được dành để chi trả cho những tình huống khẩn cấp như khắc phục thiên tai, phòng chống dịch bệnh…

3. Đặc điểm của tài chính công

Tính chủ thể

Chỉ có Nhà nước là chủ thể duy nhất sở hữu và có quyền quyết định về việc sử dụng nguồn tài chính công. Mục tiêu trong việc sử dụng nguồn tài chính công phải chặt chẽ liên quan đến hoạt động của hệ thống chính trị Nhà nước. Quy định này nhằm bảo đảm tính thống nhất và tập trung của lãnh đạo Nhà nước, ngăn chặn hiện tượng chia sẻ và phân tán quyền lực.

Tính hiệu quả

Doanh nghiệp có mục tiêu chính là đạt được lợi nhuận, đánh giá hiệu suất sử dụng tài chính dựa trên tỷ lệ lợi nhuận so với chi phí. Trong khi đó, Nhà nước không đặt lợi nhuận làm mục tiêu chính, và việc quản lý tài chính không trực tiếp dựa vào việc thu lại số tiền đã chi trả. Nghĩa là, đối với Nhà nước, hiệu quả của mỗi đồng chi phí không được đo lường bằng số tiền thu về mà dựa vào các chỉ số kinh tế – xã hội.

Ví dụ: Nhà nước chi trả chi phí để duy trì hoạt động của các đơn vị kinh tế thuộc sở hữu công, như ngân hàng nhà nước, ngân hàng chính sách, ngân hàng phát triển…

Các đơn vị này sử dụng nguồn vốn để hỗ trợ các doanh nghiệp, cũng như cung cấp hỗ trợ và trợ cấp cho người dân. Kết quả của các hoạt động này được đánh giá thông qua các chỉ số phát triển kinh tế (GDP, lạm phát…), cũng như các chỉ số về an sinh xã hội (tỷ lệ hộ nghèo, tỷ lệ biết chữ, tỷ lệ thất nghiệp…).

Nguồn hình thành thu nhập

Thu nhập của tài chính công đến từ nhiều lĩnh vực trong xã hội, bao gồm sản xuất, lưu thông, phân phối, và dịch vụ cả trong và ngoài nước. Nguồn thu này liên quan chặt chẽ đến sự phát triển kinh tế và việc theo dõi các yếu tố kinh tế – xã hội như giá cả, lãi suất, và thu nhập.

Phạm vi hoạt động

Quá trình tạo ra và sử dụng tài chính công phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và các đối tác khác trong hệ thống kinh tế. Tài chính công được áp dụng để thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước, với ưu tiên cao nhất là lợi ích quốc gia.

Tài chính công tham gia vào nhiều lĩnh vực và khía cạnh của xã hội, bao gồm kinh tế, giáo dục, sản xuất, an ninh, và quốc phòng. Phạm vi này thường thay đổi tùy thuộc vào chính sách của Nhà nước trong từng giai đoạn cụ thể.

4. Vai trò của tài chính công là gì?

Tài chính công đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ và chức năng của Nhà nước như sau:

• Đảm bảo nguồn lực tài chính để duy trì và hoạt động của Bộ máy Nhà nước, bao gồm trả lương cho cán bộ viên chức và chi phí duy trì hoạt động của các cơ quan nhà nước.
• Cung cấp nguồn tài chính để thực hiện các nhiệm vụ của Nhà nước, như đầu tư xây dựng đường xá, trường học, bệnh viện và hệ thống lưới điện.
• Kiểm tra, giám sát để đảm bảo rằng nguồn tài chính quốc gia được sử dụng đúng mục đích và mang lại hiệu quả cao.
• Định hình hoạt động của các chủ thể kinh tế trong xã hội thông qua việc thực hiện các chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa.
• Hướng dẫn việc đầu tư, nâng cao hiệu quả kinh doanh, và định rõ mục tiêu phát triển kinh tế và xã hội.

5. Những yếu tố tác động đến tài chính công của một quốc gia

Nhà nước

Quan hệ giữa Nhà nước và tài chính công đặc biệt quan trọng, chúng tác động lẫn nhau. Nhà nước chịu trách nhiệm xây dựng và quản lý nguồn tài chính công. Tiền bạc từ tài chính công được sử dụng để thực hiện các nhiệm vụ và chức năng của Nhà nước, nhằm đạt được mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội.

Ngược lại, nguồn thu nhập cho tài chính công đến từ các phần tử trong xã hội. Vì vậy, nếu quản lý tài chính công một cách hiệu quả, nền kinh tế và xã hội sẽ phát triển, dẫn đến tăng nguồn thu nhập cho ngân sách Nhà nước. Qua đó, việc đầu tư vào kinh tế, quốc phòng, và an ninh xã hội sẽ gia tăng, nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

Nền kinh tế hàng hóa tiền tệ

Nhà nước không thể tự mình cung cấp đủ điều kiện cần thiết để tồn tại và thực hiện các nhiệm vụ mà yêu cầu nguồn tài chính công, tức là tiền trong Ngân sách Nhà nước. Quá trình thiết lập và sử dụng nguồn tài chính công liên quan chặt chẽ đến việc sử dụng tiền tệ để thực hiện giao dịch hàng hóa, tạo nên mối liên kết với hệ thống kinh tế hàng hóa tiền tệ.

Trên đây là tất cả các thông tin cơ bản và quan trọng nhất về khái niệm “tài chính công là gì“. Đây là một thuật ngữ quan trọng và đặc biệt quan trọng đối với tình hình tài chính cá nhân của bạn. Mong rằng bạn sẽ hiểu rõ và áp dụng nó một cách hiệu quả và thành công trong cuộc sống hàng ngày.